Daartol Annabi Sileymaan ɓiyi Daawuuda

0
2623
prophete Souleymaan.jpg

Innde Alla jom yurmeende aduna e wattannde. Caggal ɗuum, Alla toowɗo o wiyi : “Sileymaani ronii  Daawuuda wiyi eehey mon yimɓe min nganndi-naama haala ndiwri, min dokkaama huunde  fof  ngalɗoo geɗal ko ɗum ɓure peeñɗe”. simoore Mettelli, kaawise : 16

Innde Alla jom yurmeende aduna e wattannde. Caggal ɗuum, Alla toowɗo o wiyi : “Sileymaani ronii  Daawuuda wiyi eehey mon yimɓe min nganndi-naama haala ndiwri, min dokkaama huunde  fof  ngalɗoo geɗal ko ɗum ɓure peeñɗe”. simoore Mettelli, kaawise : 16

Nguuɗoo ndonu firti, ngu wonaa ndonu jawdi e kaalis, ko ngu ndonu laamu e Annabaagal. Waɗi noon ko Daawuuda ina jogii ɓiɗɓe heewɓe ko wonaa Sileymaantan tan, o  alaa jawdi kadi ndi ɓiɗɗo gooto  ina heereroo kañum gooto. E ɗum  laaɓti kadi e nder defte  ɓurɗe  sellude ɗee, e ummoraade sehilaaɓe  nelaaɗo Alla Mohammed (JKM),  ɓe  mbiyi : Nelaaɗo (JKM) oo wiyi : minen annabaaɓe  min ndonetaake caggal amen jawɗeel-amen, ngam ko ɗum geɗal  sadakeeji miskineeɓe. Hay  annabi gooto meeɗaani ruttaade e joom mum haa ɓiɗɓe mum ndoni ɗum. 

Hono biyeteeɗo  Saalabi wiyi : laatiima Daawuuda jibinnoo ko ɓiɗɓe sappo e njeenayo, laatiima kadi ko Sileymaani ɓuri wonde tokooso e maɓɓe. Biyeteeɗo Sadi wiyi : laatiima Sileymaani ɓuri feertude  e baaba mum, o  ɓuri ɗum kadi waawde ñaawoore laamu, kono  Daawuuda noon  ɓuri Sileymaani  saɗtude to  dewe  Alla.

Hono Sadi e Saalabi fof mbiyi : aduna oo, hay  gooto joganooki  ɗum so wonaa yimɓe nayo (4)  juulɓe e heeferɓe, ɓeen nayo noon ngoni ɓeeɗo : Sileymaan ɓiy  Daawuuda e  Sulkarnayni (juulɓe ɗiɗo ɓee) e Namruuja ɓiy  Kanaan e Saddaadu  bun Aadu (heeferɓe ɗiɗo ɓee). Julɓe ɗiɗo adiiɓe jangteede ɓee, ɓurnoo gongɗinde e aduna oo fof, ko noon kadi heefereeɓe ɗiɗo ɓee, ɓurirnoo bonde e winndere ndee fof.

Alla toowɗo o wiyi : Sileymaan (JKM) wiyi : joom am, yaafo mi, ndokkaa mi nguurndam  ɗam hay gooto jogoraani heɓde caggal-am. simoore Saad, kaawise : 32

Naamndal newingal : “hol ko tagi Sileymaan (JKM) ina ɗaɓɓa  e joom mum yo rokku ɗum laamu ngu hay  gooto aaɓnotaako heɓde caggal makko, etee Annabaaɓe ngonaa yimɓe reerɗuɓe  e geɗe  aduna ?” Addani Sileymaan ɗaɓɓude  geɗe aduna, Jibril (JKM) ariino e Sileymaan o wiyi ɗum : Alla toowɗo o yamirii ma, yo a yah nokku nanngam  e nanngam,  ma a taw ɗoon  debbo gooto  diwo, ina ɗo makko ɗoo, galle  Alla e golle  Alla. Yetto ɗoon, so  a yettiima kollitaa mo kala  ko coklu-ɗaa e  geɗe aduna ko wayi no nguura, koltu, e ko jiidaa e  ɗuum.

Sileymaan (JKM) oo  jaabtii Jibiril  (JKM) o wiyi : Alla toowɗo oo ina anndi  miin ko mi maccuɗo mum etee ina anndi ko mi baasɗo  alaa ko njogii-mi hay huunde  e nder aduna hee. Laatiima  Sileymaan e  oon tuma sehata ko lehe,  ina yeeya ɗum, ko heen o wuuri kanko e suddiiɓe makko, o woƴaaka jawdi laamu.

Alla wahyii Sileymaani (JKM) nde ɗaɓɓata e Alla ko sokli koo, nde  o heɓi sakkitinoore  ummoraade  e joom-makko, o  adii ɗaɓɓude  fof  ko yaafnaade joom makko, nde o fuɗɗii rewnude  heen goɗɗum. Ko ɗum tagi  Alla  jaabii ɗaɓɓaande makko, rokki mo geɗe aduna tuggi  hirnaange haa heɓi fuɗnaange.

Hono Sadi wiyi :  Sileymaan ɗaɓɓiraani geɗe  aduna  ngam daɗndude fittaandu mum tan, ko ngam o waawa ƴellitaade e  dow yimɓe, o waawa wallude waasɓe e tooñaaɓe no haaniri nii. Ngam geɗe aduna, neɗɗo  laaɓɗo, newiiɗo, ɗum ko e juuɗe mum haaɗata yettotaako  ɓernde mum. Ko feewti e  ko Sileymaan wiyi, naamndii laamu ngu aaɓnotaako caggal mum, ko waɗi noon ko Alla ina anndi hattan makko, ko o waawi roondaade koo, alaa neɗɗo baawɗo ɗum roondaade, ko ɗum waɗi Alla hokki mo kala ko o ɗaɓɓunoo.

Sifaa Sileymaan (JKM) : o mo anndiraa wonde neɗɗo jamyamo, newiiɗo, o wonaa neɗɗo paarniiɗo, o wonaa mawnikiniiɗo, ko o jurmotooɗo waasɓe,  o mo ara o jooɗodoo e mum en, kala nde ndañi  jam  e bone fof. O mo ñaamda e  mum en ko aldaa e nefde ɗum en, ko o dañi fof kadi  o hokka ɗum en, o ruttoo o  yeewtida e mum en, kala goongɗinɗo Alla ko paso makko,  alaa  mo o yawii. Kala  mo o  yiyi, o sikkata ko kañum tan o yiɗi, o wonaa neɗɗo leñamleñamo.

Sileymaan (JKM) ina anndiraa mburu peewniraaɗo gawri haarataa reedu makko. O heewi ɓoornaade kadi ko  comci cañiraaɗi leeɓi e wonndude e maande laamu  makko. Ngam  ina anndaa kala laamɗo ina jogii ko anndirtee tawa innitaaki, ko wayi no laafa,  walla wutte, walla feggere, ko ɗum waawi wonde fof, alaa e  sago ɗum wooda.

Hono Sileymaani (JKM) wiyiino ko adii, e konngol Alla toowɗo oo : “eehey mon yimɓe, min nganndi-naama haala ndiwri, min ndokkaama huunde fof”. Simoore  Mettelli, kaawise :16

Ɗumɗoo  firti  ko  kaŋko omo nana ko ndiwri haalata  e  ko wonaa ɗuum tan, o  mo faama paandaale mum en ko aldaa e  sikkitaare.  Denndaangal tagoore  omo nana ko haalata, ngam  o wiyi : min ndokkaama hunnde fof. O hokkaama kala  ko  laamɗo  ina sokla e  nder nguurndam  mum, ngam neɗɗo  so halfinaa ma yo laamo yimɓe e  jinneeji e seyɗanneji e kulle kala geɗe guurooje e wuro  e lakde  e ko wuurata e nder diƴƴe, alaa e sago oon waɗanee  no faamirta fiyakuuji ɗeen geɗe.

Won  ko Alla rewni  e kaawise ɓennuɗo ɗi, o  wiyi : “ɗumɗoo ko ɗum ɓural peeñngal” simoore  Mettelli, kaawise : 16

Hono Wahab Bun Manmbahi : Alla toowɗo oo ina eeltani  Annabi  Sileymaan (JKM) denndaangal yimɓe,  jinneeji e kullon  wuro e laɗde e ndiwri e henndu fof, keewal henndu,  ko  keneeli.  Henndu nduu ko  kañum roondantoo  mo (tappi) makko oo, ko ina yahranee lewru  e nder beetawe gooto ñalawma.

Alla toowɗo oo teŋtinii ɗum o wiyi “mbeeto gooto e nder ko ina yahrnee lewru”. Simoore Sibaa  kaawise :12

Alla toowɗo oo wiyi : “Sileymaani  renndinanaa ma konuuli mum jinneeji, e  yimɓe e ndiwri e dow  njuɓɓudi (17) haa ɓe  ngari e nadde  mettelli, heen mettelu wiyi eehey mon mettelli naattee e koɗanɗe mon gila Sileymaani  e konuuli mum njaɓɓaani on, tawa ɓe tinaani (18). Sileymaani  moosi ngam jaleeɗe ummoraade e konngol ngol. o wiyii joom am, yo a yuɓɓin am nde  njettanmaami e ɓure  ɗe mbaɗanɗaa mi  e ɗe mbaɗan-ɗaa jinnaaɗo am haa mi waɗa gollal moƴƴal tawa  aɗa  welaa ɗum, yo a naatnam e nder yurmeende jiyaaɓe maa moƴƴuɓe”. simoore Metteli, kaawise : 19

Hono winndiyaŋke Sadi wiyi : njaajeendi  (tappi) Sileymaani ina fota e kilomeeteruuji tati, ina ñiɓaa  heen leekɗe  kecce. Biyeteeɗo  Mukaatilu wiyi : “ko jinneeji cañani Sileymaani Tappi mum oo e gaaraaji jooyyo ina kellina heen geɗe jooɗɗe”. Won e banngeeji tappi  oo tippaa  heen ko  kaŋŋe mbuure, so  omo ɗannoo ko kaŋko e yimɓe e jinneeji e ndiwri e konuuli e pucci  makko fof ngonata e dow heen.  Ko  henndu diwnata ɗum e dow kattanɗe Alla ceniiɗo oo.

Konuuli  Sileymaani fof ko teemedere ujunere  gila  e yimɓe  haa heɓi jinneeji e ko jiidaa  e ɗeen geɗe. So omo yaha ɓe ngonata ko hakkunde leydi  e Asamaan e kattanɗe  Alla, no duule njahrata dow asamaan  nii. So tawii  o yiɗii yo  yaaw, o yamirta  ko henndu mobbooru nduu yo  naw ɓe, so ina nawa ɓe, ɓe njahrata ko no majje ƴiiwoonde yahrata nii.  So tappi oo ina yaha hay  huunde,  alaa  ko dillata e maɓɓe, firti ko hay  gooto  e  maɓɓe  yerɓataa ngam tinde no tappi  oo yahrata nii. Ɗum noon, ko yimɓe e  jinneeji ɗii  fof. So tawii tappi oo ina yaha, hay  huunde weɗotaako les mum  ko wayi no lekɗe walla  kuɗooli. Ina woodi henndu, nduun woni ko yeeso makko, kala ko haala, ko henndu nduu addata  werloo e noppi makko.

Fooŋorde Sileymaani : jooɗorde Sileymaan  (JKM) ko kaŋŋe ɓurɗo rimɗude  e kaŋŋeeji. Ina ɗoo sara ndeen fooŋorde ko ina tolnoo e capanɗe tati ujunere pooŋorɗe tokoose kaŋŋe  e kaalis.

Hono biyeteeɗo  Sadi wiyi : “Sileymaani  ina jogii ujunere tataaji  laamorɗi, ina e  nder tataaji ɗii teemdde tati  debbo, heen  ujunere  ko rewɓe suuɗaaɓe”.

Ganndo  biyeteeɗo  Kaaba Ahbaari wiyi : “laatiima konuuli Sileymaani  (JKM), so ɗi  njippiima  e leydi eɗi keewa teemedere kilometeer njaajeendi e njuuteendi e dow leydi. Heen noogaas e  joy  kilomeeteer ko  yimɓe, heen noogaas e joy kilomeeteer ko jinneeji, noogas  e joy km ko  kullon  ngoni  heen, noogaas  e joy km keddiiɗi ɗi ko ndiwri.”

Laatiima  ndiwri ndii ko kañum  wonanta mo  ruulde ngam faddanaade mo naange e waktu mo  o sokli waɗaneede ɗum.

Hono  Saalabi  wiyi : defirde Sileymaani  (JKM) (waañ) ina yuɓɓinaa sanne ! Ina defee e nder heen kala ñalawma teemedere ujunere mbeewa e capanɗe nay ujunere ngaari, ko jiydaa e ɓiɓɓe leɗɗe kecce ko wayi no  pom, oraas en e ko nanndi  e ɗeen geɗe. Kono ɗum fof dey haɗataa mo ñaamde mburu gawri baɗaaɗo lamɗam jariisa, (ɗaam lamɗam alaa e  Afrik).

Sadi wiyi : ko Silemaani (JKM) ko  heɓi  koo e laamu, hay gooto meeɗaa heɓde ɗum e winndere ndee. Eɗen  ndokka  heen  yeru : ko henndu woni laana makko, ko maayo woni faawru makko, ko o mo moofta fof, o mooftata ɗum ko e nder maayo. Ko  jinneeji ligaantoo mo, ko maleykaaji ndeenata mo, ko ndiwri heedanta mo e naange, ko kullon wuro e lakde ngoni faggudu makko. Wiyaama kadi inɗe  Alla mawɗe ɗee fof  ina mbinndaa e dow feggere makko mawnde ndee.

Jokku ɗoo

Jibriil Muusaa Joop